Քաղաքական ապաստանի իրավունք

Հայաստանում ապաստան հայցելու իրավունք

Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագիր. «Յուրաքանչյուր ոք հետապնդումից այլ երկրներում ապաստան փնտրելու եւ այդ ապաստանից օգտվելու իրավունք ունի» (14-րդ հոդվածի 1-ին մաս)

ՀՀ Սահմանադրություն. «Քաղաքական հետապնդման ենթարկվող յուրաքանչյուր ոք ունի Հայաստանի Հանրապետությունում քաղաքական ապաստան հայցելու իրավունք» (54-րդ հոդված)
«Ոչ ոք չի կարող արտաքսվել կամ հանձնվել օտարերկրյա պետությանը, եթե իրական սպառնալիք կա, որ տվյալ անձը կարող է այդ երկրում ենթարկվել մահապատժի, խոշտանգման, անմարդկային կամ նվաստացնող վերաբերմունքի կամ պատժի» (55-րդ հոդվածի 1-ին մաս)

Ապաստանն օտարերկրյա քաղաքացիներին և քաղաքացիություն չունեցող անձանց տրված օրինական պաշտպանություն է՝ դրանից բխող իրավունքներով և ազատություններով: Օտարերկրացուն տրվում է ապաստան փախստական ճանաչելու միջոցով: Յուրաքանչյուր ոք ունի օտար երկրում ապաստան հայցելու իրավունք:  
Կարող եք դիմել նաեւ Միգրացիոն ծառայությանը, ՄԱԿ ՓԳՀ-ին եւ Մարդու իրավունքների պաշտպանի գրասենյակ, եթե ապաստան հայցելու վերաբերյալ ունեք խորհրդատվության կարիք (կոնտակտային տվյալների համար այցելեք Գործընկերներ եւ կոնտակտային տվյալներ էջը)։

Հայաստանում ապաստան հայցող անձինք ենթակա են Հայաստանի Հանրապետության գործող օրենսդրությանը եւ ապաստանի գործող ընթացակարգերին։

Ո՞վ է համարվում ապաստան հայցող

Օտարերկրացին, ով գտնվում է իր քաղաքացիության կամ մշտական բնակության երկրից դուրս եւ դիմում է Հայաստանում ապաստան ստանալու համար, հանդես է գալիս որպես ապաստան հայցող՝ նախքան ապաստան ստանալու մասին նրա դիմումի վերաբերյալ վերջնական որոշում կայացնելու պահը:

• Դուք կարող եք դիմում ներկայացնել Միգրացիոն ծառայություն, եթե.

• ունեք ռասայական, կրոնական, ազգային, սոցիալական որոշակի խմբի պատկանելության կամ քաղաքական հայացքների համար հետապնդման ենթարկվելու հիմնավոր երկյուղ կամ
• Ձեր կյանքը, անվտանգությունը կամ ազատությունը վտանգված են համընդհանուր բնույթի բռնության, արտաքին հարձակման, ներքին հակամարտությունների, մարդու իրավունքների զանգվածային խախտումների կամ հասարակական կարգի լուրջ խախտումների այլ հանգամանքների հետեւանքով:

Որպես ապաստան հայցող՝ Դուք

• Չեք ենթարկվում քրեական կամ վարչական պատասխանատվության Հայաստանի Հանրապետության տարածք ապօրինի մուտք գործելու համար:
• Չեք արտաքսվում կամ հանձնվում օտարերկրյա պետությանը, եթե կա իրական սպառնալիք, որ Դուք կարող եք այդ երկրում ենթարկվել մահապատժի, խոշտանգման, անմարդկային կամ նվաստացնող վերաբերմունքի:
• Իրավունք ունեք բնակվել ապաստան հայցողների ժամանակավոր տեղավորման կենտրոնում՝ այնտեղ սենյակների առկայության դեպքում:
• Իրավունք ունեք անվճար օգտվել գրավոր եւ բանավոր թարգմանության ծառայություններից:
• Իրավունք ունեք ստանալ անվճար իրավաբանական օգնություն, ինչի համար պետք է դիմեք Հանրային պաշտպանի գրասենյակ:
• Իրավունք ունեք դիմել Մարդու իրավունքների պաշտպանին, եթե կարծում եք, որ Ձեր իրավունքները խախտվել են պետության, տեղական ինքնակառավարման մարմինների կամ պաշտոնատար անձանց, ինչպես նաեւ հանրային ծառայությունների բնագավառում գործող կազմակերպությունների կողմից:
• Իրավունք ունեք դիմել Հայաստանում ՄԱԿ ՓԳՀ-ի ներկայացուցչություն, ինչպես նաեւ Միգրացիայի միջազգային կազմակերպություն:

Դուք կարող եք ապաստան խնդրել գրավոր, բանավոր, ժեստերի միջոցով կամ ցանկացած այլ եղանակով սահմանային անցման կետերում, իսկ ՀՀ տարածք մուտք գործելուց հետո` Ոստիկանության բաժանմունքներում, ՄԾ-ում կամ քրեակատարողական հիմնարկում։ Դուք իրավունք ունեք ապաստան ստանալու համար դիմելու նույնիսկ այն դեպքում, երբ Հայաստան մուտք եք գործել ապօրինի:

Ապաստանի հայցումը արտակարգ դրության ընթացքում

Մարդու իրավունքների պաշտպանն իրազեկում է, որ օտարերկրացին կամ քաղաքացիություն չունեցող անձն արտակարգ դրության ընթացքում կարող է ապաստան հայցել Հայաստանում։ Այնուամենայնիվ, երկիր մուտք գործելիս դուք հնարավոր է անցնեք որոշակի բժշկական հետազոտություններ և/կամ պահվեք կարանտինում 14 օր:

Ապաստանի հայցումը ՀՀ պետական սահմանային անցակետերում

Ապաստան ստանալու համար Դուք կարող եք դիմել Հայաստանի հետեւյալ սահմանակետերում եւ օդանավակայաններում.
• Բավրա (Հայաստան-Վրաստան ցամաքային սահմանակետ),
• Բագրատաշեն (Հայաստան-Վրաստան ցամաքային սահմանակետ),
• Մեղրի (Հայաստան-Իրան ցամաքային սահմանակետ),
• Այրում (Հայաստան-Վրաստան, երկաթուղային սահմանակետ),
• Գոգավան (Հայաստան-Վրաստան ցամաքային սահմանակետ),
• «Զվարթնոց» միջազգային օդանավակայան եւ
• «Շիրակ» օդանավակայան։

Եթե Դուք օրինական մուտք եք գործել ՀՀ եւ գտնվում եք Հայաստանի որեւէ ցամաքային կամ օդային սահմանակետում, ապա ապաստան հայցելու Ձեր մտադրության մասին կարող եք հայտնել ՀՀ սահմանապահ ծառայության աշխատակցին: Հայցը գրանցելուց հետո Ձեզ կբացատրեն, թե ինչպես գնալ Միգրացիոն ծառայություն եւ ներկայացնել ապաստանի դիմում:
Սահմանապահ ծառայության աշխատակիցը Ձեզ կներկայացնի Հայաստանում ապաստան հայցելու ընթացակարգը եւ ապաստան հայցողների իրավունքները եւ պարտականությունները: Դուք իրավունք կունենաք օգտվել իրավաբանի օգնությունից եւ կապ հաստատել ՄԱԿ ՓԳՀ ներկայացուցչի հետ։
Եթե փորձում եք Հայաստան մուտք գործել առանց վավեր փաստաթղթի կամ թույլտվության եւ ցանկանում եք ապաստան հայցել, ապա սահմանակետում ծառայող աշխատակիցները մինչեւ 72 ժամ տեւողությամբ Ձեզ կարող են պահել հատուկ ժամանակավոր կացարանում, որը նախատեսված է օտարերկրացիների համար օրենքով նախատեսված ճշտումներ կատարելու նպատակով։ Ձեր ապաստանի խնդրանքը գրանցելուց հետո Ձեզ կայցելեն ՄԾ աշխատակիցները։ Սահմանապահ ծառայության եւ Միգրացիոն ծառայության աշխատակիցները կկազմեն ակտ, որի հիման վրա Դուք իրավունք կունենաք մուտք գործել Հայաստանի տարածք:
Անհրաժեշտության դեպքում կկազմակերպվի Դուք եւ Ձեր ընտանիքի անդամների ՀՀ սահմանակետից կտեղափոխվեք Միգրացիոն ծառայության գրասենյակ կամ Հատուկ կացարան:
Հարցի դեպքում խորհրդատվության համար կարող եք կապ հաստատել Միգրացիոն ծառայության, ՄԱԿ ՓԳՀ-ի, «Հայկական կարմիր խաչի ընկերության», ինչպես նաեւ մարդու իրավունքների պաշտպանի ու հանրային պաշտպանի գրասենյակների հետ։

Ապաստանի հայցումը ազատազրկման վայրում

Դուք իրավունք ունեք ապաստան հայցել նաեւ ազատազրկման վայրում (բանտում), եթե Ձեր երկրում Ձեր կյանքին կամ ազատություններին վտանգ է սպառնում եւ Դուք միջազգային պաշտպանության կարիք ունեք։
Պետք է Ձեր ապաստանի խնդրանքը ներկայացնեք քրեակատարողական հիմնարկի (բանտի) վարչակազմին: Այն կփոխանցվի Միգրացիոն ծառայություն` քննության առնելու համար:
Քրեակատարողական հիմնարկից եւս Դուք կարող եք դիմել Միգրացիոն ծառայություն, ՄԱԿ ՓԳՀ, Մարդու իրավունքների պաշտպանի ու Հանրային պաշտպանի գրասենյակներ, եթե ապաստանի հայցի վերաբերյալ խորհրդատվության կարիք ունեք։

Ապաստանի հայցումը ՀՀ տարածքում

Եթե գտնվում եք Հայաստանի տարածքում, ապա ապաստանի դիմում ներկայացնելու համար պետք է այցելեք ՀՀ տարածքային կառավարման եւ ենթակառուցվածքների նախարարության միգրացիոն ծառայություն: Դուք պետք է Միգրացիոն ծառայություն ներկայացնեք սահմանված ձեւի դիմում: Անհրաժեշտության դեպքում աշխատակիցը կօգնի լրացնել դիմումը: Այն կարող է լրացվել հայերեն, Ձեր մայրենի լեզվով կամ ՄԱԿ-ի լեզուներից մեկով (արաբերեն, չինարեն, անգլերեն, ֆրանսերեն, ռուսերեն, իսպաներեն):
Եթե Դուք Ձեր ընտանիքի անդամների հետ միասին եք ապաստան հայցում, ապա կարող է ներկայացվել մեկ միասնական դիմում` Ձեր ընտանիքի չափահաս անդամներից մեկի կողմից։ Սակայն ընտանիքի յուրաքանչյուր անդամ կարող է ներկայացնել նաեւ անհատական դիմում (առանձնացված միասնականից):
Դիմումի հետ միաժամանակ անհրաժեշտ է ներկայացնել հետեւյալ փաստաթղթերը.

• անձնագրի պատճենը, անձը հաստատող այլ փաստաթղթերի պատճենները, եթե հնարավոր է,
• ծննդյան վկայականի պատճենը (եթե անչափահաս եք), եթե հնարավոր է,
• Ձեզ մոտ առկա այն փաստաթղթերը, որոնցով, Ձեր կարծիքով, կարող է հիմնավորվել Ձեր դիմումը,
• 2 գունավոր լուսանկար (35×45 մմ):

Վիկտոր Կորչնոյ, շախմատ

Հանրահայտ խորհրդային շախմատիստ և ԽՍՀՄ բազմակի չեմպիոն Վիկտոր Կորչնոյը 1976 թվականին հեռացավ. Ամստերդամի միջազգային մրցումներից հետո նա հրաժարվեց վերադառնալ ԽՍՀՄ և որոշեց մնալ Արևմուտքում: Նա 47 տարեկան էր։ Ու թեև նա առաջին շախմատիստը չէր, ով փախավ ԽՍՀՄ-ից , նրա որոշումը նույնպես հանգեցրեց հսկայական սկանդալի։

«Շատ մարդիկ կան, ովքեր ինձ այլախոհ են համարում, կարծում են, որ ես պայքարել եմ Խորհրդային Միության փլուզման համար: Հավանաբար, դա չի կարելի ամբողջությամբ հերքել»,- ասել է Կորչնոյը հարցազրույցներից մեկում: «Խորհրդային իշխանություններն ինձ պատերազմ պարտադրեցին, և Այս առճակատման ժամանակ ես «այլախոհ» դիրք ընդունեցի: Ես ստիպված էի փախչել ԽՍՀՄ-ից, քանի որ իմ շախմատային կյանքը վտանգի տակ էր»: Կորչնոյի ընտանիքը մնաց ԽՍՀՄ-ում, և դրանից հետո նրա ընտանիքը մեծ խնդիրներ ունեցավ՝ հատկապես որդին։ Ինչպես Բելոուսովայի և Պրոտոպոպովի դեպքում, ԽՍՀՄ-ում էլ մարզուհուն վարկաբեկելու արշավ սկսվեց, և նրա անունը սպորտային լուրերում այլեւս չէր նշվում։ Երբ Կորչնոյը հաղթեց Շախմատի թագի հավակնորդների մրցախաղում և պատրաստվում էր նրա մրցախաղը Անատոլի Կարպովի հետ, նորություններում նրան պարզապես անվանում էին «հավակնորդ»։ Փախուստից հետո Կորչնոյն ապրել է Շվեյցարիայում, որտեղ ԽՍՀՄ փլուզումից հետո տեղափոխվել է նաև նրա որդին։ Նա զրկվել է ԽՍՀՄ քաղաքացիությունից և սպորտի վարպետի կոչումից, սակայն վերադարձել է ԽՍՀՄ փլուզումից հետո։

Սերգեյ Նեմցանով, դայվինգ

Ջրասուզորդ Սերգեյ Նեմցանովը, որը 1976 թվականին Մոնրեալի Օլիմպիական խաղերի ժամանակ փորձել է փախչել դեպի Արևմուտք՝ պլատֆորմի սուզման ժամանակ հաղթանակի գլխավոր հավակնորդներից մեկը։ Բայց այն ժամանակ նա ընդամենը 17 ու կես տարեկան էր, և խորհրդային գաղտնի ծառայությունները կարողացան բողոքել փախուստի դեմ՝ Կանադան ապաստան տվեց միայն 18 տարեկանից։ Փախուստից հետո մարզիկին մոտեցել է սեփական տատիկը, որը մարզիկին մեծացրել է Ֆրունզեում (այժմ՝ Բիշքեկ, Ղրղզստան), իսկ հետո՝ Ալմաթիում։ Կին, ով մենակ է մեծացրել Սերգեյին (նրա հայրը որպես օդաչու ծառայել է Հունգարիայի խորհրդային զորքերի խմբավորումում, իսկ մայրը չի կարողացել խնամել երեխային): Նա խնդրել է Նեմցանովին իրեն մենակ չթողնել և վերադառնալ երկիր։ Արդյունքում երեք շաբաթ անց մարզիկը, այնուամենայնիվ, վերադարձավ ԽՍՀՄ։ Որպես Նեմցանովի հայրենիք վերադառնալու պայման՝ Կանադայի իշխանությունները պահանջել են մարզիկի նկատմամբ պատժամիջոցներ չկիրառել։ Այս խոստումը կատարվեց. Նեմցանովն ավարտեց ինստիտուտը, իսկ 1979-ին նա հաղթեց ԽՍՀՄ առաջնությունը և անցավ օլիմպիական հավաքական։ Բայց դրանից հետո նրա կարիերան փաստացի ավարտվեց ալկոհոլի հետ կապված խնդիրների պատճառով։ Շատ տարիներ անց Նեմցանովը, այնուամենայնիվ, ընտանիքի հետ մեկնեց ԱՄՆ. այնտեղ սովորելու հրավիրեցին որդուն՝ Դենիսին, ով նույնպես ջրասուզակ դարձավ։

Ալեքսանդր Մոգիլնի, հոկեյ

Խորհրդային հայտնի հոկեյիստը 1989 թվականի մայիսի 1-ին Ստոկհոլմում աշխարհի առաջնության ավարտից անմիջապես հետո փախավ Արևմուտք՝ նա քաղաքական ապաստան խնդրեց ԱՄՆ-ից։ Ավելի ուշ պարզվել է, որ մարզիկի փախուստը չի կատարվել քաղաքական դրդապատճառներով. նրան նախապատրաստել են Buffalo Sabers հոկեյի թիմի սկաուտները, որոնց հետ նա պայմանագիր է կնքել։ ԱՄՆ փախչելուց 22 տարի անց Մոգիլնին Sport-Express-ին տված հարցազրույցում նշել է, որ ինքը լքել է Մոսկվան որպես «խեղճ մարդ» և դա արել է տնտեսական պատճառներով.

Ես Մոսկվայից հեռացել եմ որպես մուրացկան, ես բնական մուրացկան էի, ես օլիմպիական չեմպիոն էի, աշխարհի չեմպիոն, ԽՍՀՄ եռակի չեմպիոն, միևնույն ժամանակ, ես նույնիսկ մետր բնակարան չունեի, ո՞ւմ է պետք այդպիսին. կյանք՞, իսկ այս դիպլոմները՝ մեդալո՞վ»։ նա անկեղծորեն ասաց. NHL-ում Մոգիլնին տպավորիչ կարիերա ունեցավ։ Նա մեկն է այն հինգ ռուս հոկեյիստներից, ովքեր իր կարիերայի ընթացքում վաստակել են ավելի քան 1000 միավոր, ինչպես նաև առաջին ռուս հոկեյիստը, ով դարձել է NHL թիմի ավագը։

Ջուլիան Ասսանջ

WikiLeaks-ի հիմնադիր. Ջուլիանն իր ընկերների հետ ստեղծում է «Worms Against Nuclear Killers» հաքերների կազմակերպությունը։

2006 թվականին Ասանժը հիմնել է WikiLeaks կայքը։

Օգոստոսի 20, 2010 – Ասանժի ձերբակալման օրդեր է տրվել Շվեդիայում։

2010 թվականի նոյեմբերի 18 – Շվեդական դատարանը Wikileaks-ի հիմնադրի ձերբակալման օրդեր է տվել։ Հաջորդ օրը Ասանժի շվեդ փաստաբանը բողոքարկել է դատարանի որոշումը։

2010 թվականի դեկտեմբերի 14 – Լոնդոնի դատարանը կալանքից ազատ է արձակել 240 000 եվրո գրավի դիմաց։

2012 թվականի հուլիսին Ասանժը հայտարարեց, որ Wikileaks-ը կհրապարակի մոտ 2,4 միլիոն փաստաթուղթ՝ կապված Սիրիայում հակամարտության հետ։

2012 թվականի օգոստոսի 16-ին Լոնդոնի ժամանակով ժամը 13:00-ին Էկվադորը պաշտոնապես Ասանժին քաղաքական ապաստան է տվել։

2022 թվականին անցավ դատ,որի որոշումն էր Ասսանջին ԱՄՆ-ում մոտ 175 տարի կալվածքի։