ելլենիստական արվեստ մեկն է, ով կրել է հունական կամ հելլենական արվեստի ազդեցությունը, Այն առաջացել է մ.թ.ա. 4-րդ դարի վերջի միջև: Գ., Հունաստանի վրա Մեծ Ալեքսանդրի գրավումից հետո, իսկ երկրորդ դարում ա. Գ., Երբ պարտադրվեց Հռոմեական կայսրությունը:
Այն համապատասխանում է դասական հնության արվեստի դասակարգման երրորդ ժամանակաշրջանին: Սրանք:
- Արխայիկ ժամանակաշրջան (մ.թ.ա. 8-5-րդ դարեր);
- դասական ժամանակաշրջան (մ.թ.ա. 5-ից 4-րդ դար);
- Հելլենիստական ժամանակաշրջան (մ.թ.ա. 4-ից 2-րդ դարեր):
Հելլենիստական արվեստի բնութագրերը
Հելլենիստական արվեստը հիմնովին արվեստ էր էկլեկտիկ, քանի որ դրանում խառնված էին ինչպես հելլենական արվեստի գեղագիտական տարրերը, այնպես էլ տարբեր տիրակալների (ասիական և արևմտյան) մշակույթը:
Սա Ալեքսանդր Մեծի և նրա հետևորդների, ինչպես նաև հռոմեացիների կայսերական կոչման հետևանքն էր: Բոլորն էլ հելլենական մշակույթի երկրպագուներ էին:
Հետևաբար, այս ոճով կարելի է դիտել միևնույն ժամանակ ինտիմ, հանդիսավոր, ընդհանուր, վիթխարի և փոքր առանձնահատկություններ:
Ճարտարապետություն
Architectureարտարապետության մեջ դորիական կարգի խստությունը նույնպես մի կողմ է դրվում, և գերադասելի են իոնական և կորնթական կարգերը ՝ ընտրելով էկլեկտիկական ոճ:
Ընդհանուր կլինի նաև դիտարկել եվրոպական և ասիական գեղագիտության միջև առկա լարվածությունը, ինչպիսին է բաբելոնյան ժառանգության թաղածածկ կառույցի օգտագործումը:
Որպես հելլենիստական ճարտարապետության օրինակ կարելի է նշել Պերգամում գտնվող usևսի զոհասեղանը, որը թվագրվում է մ.թ.ա. 180 թվին: C. մոտավորապես:
ՀՀ-ում ամենահայտնի հելենիստական ոճով կառույցներից մեկը Գառնիի տաճարն է,որն ունի հելենիստական ոճին բնորոշ սյուններ և պարուրաձև վերջավորություններ։
Գառնիի տաճար
Տաճարը հելլենիստական շրջանի ճարտարապետությանը բնորոշ պերիպտեր տիպի կառույց է (պերիպտեր՝ չորս կողմից սյունաշարերով եզերված աղոթասրահ)։ Կանգնած է բարձր պատվանդանի վրա, որի գլխավոր մուտքի առաջ ունի ինն աստիճանից բաղկացած քարե սանդուղք։ Եռանկյուն ճակտոնը (հյուսիսային ճակատ) եզերված է ատամնաշարի և բուսական ու երկրաչափական քանդակների հարուստ համադրությամբ։ Երկթեք տանիքը ծածկված է բազալտե սալիկներով՝ միացված արճճով ամրացված գամերով։ Վիմագրական, մատենագիտական ու հնագիտական նյութերի համատեղումով արդեն պարզված է, որ տաճարը կառուցել է Տրդատ Ա թագավորն իր թագավորության 11-րդ տարում, այսինքն՝ մ. թ. 77 թվականին։շ
Մասնագետների մեծագույն մասը տաճարը համարում է «հռոմեական», «հունահռոմեական» հուշարձան կամ նրա ճարտարապետությունը կապում հելլենիստական ընդհանուր արվեստի հետ՝ գրեթե միշտ ընդգծելով (ավելի կամ պակաս չափով) հուշարձանի ճարտարապետական-կառուցողական արվեստում դրսևորվող տեսակի առանձնահատկությունները[17]։
Մի մասը հուշարձանը դիտում է իբրև հայկական-հելլենիստական կառուցվածք, իսկ որոշ հեղինակներ, ճիշտ հակառակը, այն համարում են միանգամայն «պատահական», «օտար մարմին» հայկական հողի վրա։ Մառը, խոսելով հայ մշակույթի, մասնավորապես ճարտարապետության մասին, դրանք չի համարում օտար երկրներից բերած բույս, այլ նշում է, որ դրանք միշտ եղել են իրենց «ինքնուրույն դրոշակակիրը»[18]։ Հայկական ճարտարապետության մեջ նա տեսնում էր երկու ուղղություն՝ առաջինը տեղական, երկրորդը՝ կազմավորված հունահռոմեական ճարտարապետության ազդեցության ներքո[19]։ Մառը գրում է.
ՀՀ
Գարեգին Նժդեհի Հրապարակ
